Openingslied:  ♫ Nu zijt wellekome

Inleiding:  (Jackie)

Jullie voelden het waarschijnlijk al komen.
Het eerste lied … de heilige driekoningen uit zoverre land …
We waren het ook niet vergeten. Het is vandaag (eigenlijk was het gisteren op 6 januari) feest van driekoningen.
Vandaag lezen we deze heel bijzondere tekst in het Matteüs evangelie.
Het vertelt hoe Jezus zich aan de wereld wil kenbaar maken, hoe hij zich voor het eerst openbaarde. De Epifanie.
Iedere evangelist doet dat op zijn manier:
Bij Lucas maakt Christus zich aan de wereld kenbaar met de openbaring aan de herders bij zijn geboorte. Het geboorteverhaal.
Marcus begint zijn evangelie met het doopsel van Christus. Jezus wordt er kenbaar gemaakt als de Welbeminde Zoon in wie God zijn welbehagen heeft gesteld.
In het Johannesevangelie heeft de openbaring van Christus plaats net na de roeping van de leerlingen, op de bruiloft te Kana.
Door zijn wonder 'openbaarde Jezus zich, en zijn leerlingen geloofden in hem'.

In het evangelie van Matteüs, dat we straks zullen horen, ten slotte, vertelt de evangelist de openbaring van Christus aan de niet-joden, aan de hele wereld, gesymboliseerd door wijzen; in de nieuwe Bijbelvertaling zijn het magiërs. Het is maar in latere verhalen rond de 3^de en 8^ste eeuw, dat ze veranderden in koningen, en dat ze met 3 waren, Caspar, Melchior en Balthasar, een jongere, een volwassene van middelbare leeftijd en een oudere, een zwarte, gele en blanke.

Lezing: Matteüs 2, 1–12  (NBV21)

Toen Jezus geboren was, in Betlehem in Judea, tijdens de regering van koning Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan. Ze vroegen: ‘Waar is de koning van de Joden die onlangs geboren is? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om Hem te aanbidden.’ Koning Herodes schrok hevig toen hij dit hoorde, en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en schriftgeleerden van het volk samen om aan hen te vragen waar de messias geboren zou worden. ‘In Betlehem in Judea,’ zeiden ze tegen hem, ‘want zo staat het geschreven bij de profeet: “En jij, Betlehem in het land van Juda, bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit jou komt een leider voort die mijn volk Israël zal hoeden.”’ Daarop riep Herodes in het geheim de magiërs bij zich; hij wilde precies van hen weten wanneer de ster zichtbaar geworden was, en stuurde hen vervolgens naar Betlehem met de woorden: ‘Stel een nauwkeurig onderzoek in naar het kind. Stuur mij bericht zodra u het gevonden hebt, zodat ook ik erheen kan gaan om het te aanbidden.’ Nadat ze de koning hadden aangehoord gingen ze op weg, en nu ging de ster die ze hadden zien opgaan voor hen uit, totdat hij stil bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze de ster zagen, werden ze vervuld van diepe vreugde. Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich in aanbidding voor het kind neer. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het geschenken aan: goud en wierook en mirre. En omdat ze in een droom de aanwijzing hadden gekregen dat ze niet naar Herodes terug moesten gaan, reisden ze via een andere route terug naar hun land.

Homilie:  (Jackie)

Dit is wat Matteüs ons vertelt vandaag, een alom gekend verhaal, waar wijzen/magiërs centraal staan. In Gent zouden we zeggen, ’t es vree wijs’.
Daarom is het waarschijnlijk zo inspirerend. Er is waarschijnlijk geen enkel verhaal uit het evangelie dat zo sterk de folklore heeft aangesproken …
Het gaat inderdaad om wijzen, magiërs, wetenschappers, archeologen. Er wordt eigenlijk niet van koningen gesproken, ook niet over hun aantal, of hun huidskleur. De mens is een wonder iets. Als we eens nagaan hoe er met dit verhaal van Matteüs tot op de dag van vandaag is omgegaan, dan getuigt dit toch van heel veel creativiteit, verpakt in die heel rijke folklore.
Sowieso is het verhaal in het evangelie van Matteüs geen historisch verslag.
Rond de 3^de eeuw na Christus hebben de volksverhalen van de wijzen (of magiërs zoals in de NBV) koningen gemaakt en gesteld dat ze met 3 waren.
Dit was geïnspireerd op de teksten van psalmen maar ook van Jesaja ("Volkeren komen naar uw licht, koningen naar de glans van uw dageraad …”) en op de drie geschenken die ze mee hadden. Ze kregen ook een naam, in de Latijnse kerk werd dat in de 8^ste eeuw Caspar, Melchior en Balthasar.
In de 9^de eeuw verschenen ze in de kunstwerken bijna altijd als koningen.
Bijzonder gebeuren: Helena, de moeder van de Romeinse keizer Constantijn, vindt volgens haarzelf – in 325 tijdens een reis door Palestina – overblijfselen van de Drie Koningen. Deze relikwieën worden in 344 aan de stad Milaan geschonken.
Veel later, in 1158, worden de relieken terug gevonden in een oude sarcofaag in een klein kerkje in Milaan. Maar dan komt er oorlog, en als Frederik Barbarossa Milaan bezet, gaan de relieken in 1164 naar Keulen waar ze aan de aartsbisschop van Keulen worden overgedragen. Hij aanvaardt dat in dank en dankzij de relieken wordt Keulen een van de belangrijkste pelgrimssteden van de middeleeuwen. Er werd door Nicolaas van Verdun een van de mooiste reliekschrijnen gemaakt om de relieken in te bewaren, en de bouw van de dom van Keulen in 1248 werd aangevat juist om een waardig huis te bouwen voor deze relieken …
De rijke folklore van Driekoningen bracht ons ook de huiszegen waarbij met wijwater het huis werd gezegend en met gezegend krijt de letters "C+M+B" op de deur werd geschreven. ‘Christus mansionem benedicat’ – Christus zegene dit huis’. En we hebben natuurlijk het sterrenzingen, kinderen dossen zich uit als koningen en halen al zingend snoep en geld rond. Ook de sterrenstoet kennen we, en de driekoningentaart met de boon erin verstopt. Diegene die hem vindt is voor die dag "koning(in)”, zoiets als de slimste mens van de dag.

Heel mooi en dus ‘vree wijs’. En daar hebben we allemaal deugd aan, maar keren we toch even terug naar de tekst van Matteüs. Wat wil hij ons zeggen? De essentie van het verhaal van Matteüs blijft een heel mooie boodschap: Het verhaal over de herders maakt duidelijk dat Gods eerste zorg uitgaat naar hen die zwak zijn. Het verhaal over de mannen uit het Oosten wil zeggen dat de geboorte van dit kind een wereldwijde betekenis heeft. Met andere woorden de boodschap is er een voor kleine en eenvoudige mensen, ongeletterden, maar ook een voor wijze en geleerde mensen, ongeacht kleur, taal en ras.
Het verhaal stelt ook 2 tegengestelden voor: enerzijds de vertegenwoordigers van de macht, koning Herodes, de schriftgeleerden en hogepriester en anderzijds de herders, de wijzen uit het Oosten en Jozef en Maria. Kenmerkend verschil tussen de ene en de andere groep is dat de ene wegtrekt, op pad gaat, op zoek, terwijl de anderen vastzitten aan hun macht en verdedigen wat ze hebben.
Als Effatagemeenschap willen wij de wijzen volgen. De wijzen wijzen ons de weg. Wegtrekken, op zoek gaan naar God, het staat tegenover blijven zitten, vast roesten in eigen zekerheden en dik tevreden zijn over jezelf.
Dat bracht mij op de idee om deze duiding te besluiten met een korte nieuwjaarsbrief met 3 wensen:

Ten eerste gaan wijze mensen eerst op stap in zichzelf. Maar, ze blijven wel niet vast zitten in zichzelf. Ze gaan samen op stap en discussiëren over individualisme en personalisme. In ieder geval ze bemoedigen elkaar in het zoeken naar de juiste weg geleid door de ster.
Vandaar de eerste nieuwjaarswens:
Ik hoop dat we in 2023 wijze mensen mogen zijn die blijvend op zoek gaan naar ons diepste verlangen, ons diepste binnenste, om dit dan te ontplooien en af te toetsen met elkaar zorg dragend voor onszelf, de Effatagemeenschap, de stad, de wereld.

Ten tweede koesteren wijze mensen de eenvoudige en waardevolle dingen die ze via de natuur cadeau kregen. In die harmonie en met Jezus als kompas zoeken ze de weg naar het mysterie, zoals het zich vandaag openbaart in het verhaal van de driekoningen.
Ik hoop dat wij in 2023 duurzaam op stap mogen gaan. Met de regenboog als gids, vertrouwend op die Liefde en met Hem als kompas in ons leven

En ten derde houden wijze mensen zich ver weg van bezit, macht en eigenbaat. 
Wijze mensen hebben er geen behoefte aan om zichzelf voortdurend te bewijzen, hun macht uit te breiden of om zichzelf in de kijker te zetten. Wijze mensen zijn eenvoudige mensen die met een milde blik naar zichzelf maar vooral naar de andere kijken. Ik hoop dat we in 2023 wijze mensen mogen zijn die in alle eenvoud blijven opkomen voor elkaar en elkaar ontmoeten met de nodige mildheid.

Een gelukkig nieuwjaar 2023. Laten we samen de tafel dekken.

Offerandelied:  ♫  152  Adeste fideles  (strofe 1 en 3)

Tafelgebed:  ♫  198  Tafelgebed voor de Kersttijd

Onze Vader  (Mia)

De Wijzen keken in het Oosten naar de sterren.
Ze keken breed, ver en naar omhoog.
Zo zagen ze Gods bijzondere ster:
diegene die, midden de duisternis,
de weg wijst naar de plaats waar de Liefde werd geboren.
De Liefde, God zelf, werd geboren in Jezus.
Zijn leven was een voortdurende wegwijzer naar God.
Hij leerde ons ook bidden.
Dàt gebed mogen wij nu ook samen bidden:

Vredeswens  (Mia)

Jezus werd en wordt ook wel Vredevorst, Koning van de vrede, genoemd.
Die vrede waar wij ook vandaag zo naar uitzien!
Die vrede die Hij ook wilde komen brengen.
Bidden we om die vrede, en wensen we ze ook aan elkaar toe.

Broodbreking  (Mia)

Hier staan we dan: samen rond Zijn tafel om te doen wat Hij deed:
het brood breken en delen met en voor elkaar.
Zo heeft Hij het gezegd:
Als jullie samenzijn in mijn Naam, en in mijn Naam breken en delen,
dan zal Ik heel intens bij jullie zijn.

♫  17  Dan zal er vreugde zijn …

Neem dan, en eet ...

Communielied:  ♫  143  Kind ons geboren  (uit 'Klein Kerstoratorium')

Kind ons geboren
Zoon ons gegeven
God onbedwingbaar
Vader voor eeuwig
Koning van de vrede.

Bezinning

Een vierde koning
Bewerkt  naar  W. Bruyninckx

Het is een oud verhaal ...
dat er ook een vierde koning was,
Artaban was zijn naam.
Ook hij was op weg gegaan,
maar hij miste op die zesde januari het bewuste rendez-vous omdat er telkens onderweg op hem beroep gedaan werd.
En …
hij arriveerde na jaren in Jeruzalem juist toen Jezus gekruisigd werd.
Te laat dus,
maar nog net op tijd om bij het cruciale moment het hart van de verlossing te horen kloppen.
Hij had zijn tijd verloren, dacht hij,
totdat hij hoorde dat ook Jezus heel veel tijd verloren had voor mensen.
Zo dikwijls zegden zijn vrienden tijd te maken voor zijn carrière,
om zijn koninkrijk te stichten,
de staatsgreep te wagen,
de gunst van het volk te benutten om zijn macht te vestigen,
maar hijzelf ging eindeloos door met tijd te maken voor zieken en kinderen, voor de mensen gewoonweg onderweg.

Nu begreep hij waar de koning die hij altijd al had gezocht te vinden was ...